Dziś mija 25. rocznica śmierci Michała Jakuba Łyska, studenta V roku matematyki naszego wydziału.
Dokładnie ćwierć wieku temu, w niedzielę 16 marca 1997 roku, zmarł w szpitalu Michał Jakub Łysek, dwa dni wcześniej bez jakiejkolwiek przyczyny napadnięty i bestialsko pobity przez dwóch piętnastoletnich uczniów, gdy wracał na rowerze do swojego domu.
Michała poznałem, gdy rozpoczął III rok studiów matematycznych na sekcji teoretycznej. Już na pierwszych ćwiczeniach zauważyłem, że jest nieprzeciętnym studentem i dlatego ucieszyłem się bardzo, gdy parę miesięcy później poprosił, abym został jego opiekunem naukowym. Zajmował się układami dynamicznym i fizyką matematyczną. Pod moim kierunkiem przygotowywał pracę magisterską poświęconą mało wówczas zbadanej problematyce dynamicznych entropii Rényiego. Już po jego śmierci badania te kontynuowali oraz dokończyli Anna Ścisłowicz (magisterium ‒ 2001) i Fryderyk Falniowski (doktorat ‒ 2014).
Był moim uczniem, ale jednocześnie i młodszym kolegą, z którym rozmawiałem o najróżniejszych sprawach, najbardziej chyba niezwykłym studentem spośród wielu z którymi się w życiu zetknąłem, o różnorodnych, daleko wykraczających poza matematykę zainteresowaniach. Zapalony turysta rowerowy, na swoim rowerze zjeździł Europę wzdłuż i wszerz. Inną jego pasję stanowiła fotografia, jeszcze inną muzyka – tłumaczył na język polski piosenki swojego ulubionego kultowego zespołu rockowego „The Legendary Pink Dots”, spopularyzowanego w Polsce przez Tomasza Beksińskiego. Bardzo wiele czytał i sam również pisał wiersze oraz niebanalne opowiadania.
Dwukrotny stypendysta MEN, na V roku wyjechał (wraz z Jackiem Taborem) na stypendium Fundacji Stefana Batorego na Uniwersytet Oksfordzki, gdzie jego opiekunem był wybitny biomatematyk Andrew Fowler. Uczęszczał tam m.in. na wykłady sir Rogera Penrose’a z fizyki matematycznej, dzieląc czas pomiędzy studia i bardzo intensywne zwiedzanie Anglii oraz Szkocji.
Zginął niedługo po powrocie z Oxfordu. Po jego śmierci pracownicy naszego wydziału wystosowali list otwarty, „marsz milczenia” zaś, który przeszedł w kilka dni po pogrzebie przez Kraków zgromadził pięćdziesiąt tysięcy ludzi i był bodajże najliczniejszym z wielu podobnych protestów, mających miejsce w Polsce pod koniec XX wieku. Przyczyniły się one w pewnej mierze do zmiany obowiązujących wówczas przepisów prawa karnego.
Michał byłby moim pierwszym magistrantem. Po zrobieniu magisterium miał rozpocząć studia doktoranckie, prowadzić ćwiczenia do mojego wykładu z układów dynamicznych. Tak to wspólnie planowaliśmy w czasie naszej ostatniej rozmowy, niecały tydzień przed jego śmiercią. Zły, okrutny los zrządził inaczej.
Kilka miesięcy wcześniej, wspominając jednego ze swoich ulubionych wykładowców, zmarłego tragicznie Marcina Poźniaka, Michał napisał w liście: „Tak to już bywa, niestety. Ludzie odchodzą, ale coś z nich w nas pozostaje. Pozostają pewne obrazy, skojarzenia, słowa… Coś jakby cienie tych co odeszli”. Poza pamięcią o tym jakim był dobrym, przyjacielskim, uśmiechniętym, kolorowym człowiekiem po Michale pozostało jeszcze coś: coroczna nagroda jego imienia dla młodych matematyków z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wczoraj przyznano ją już po raz dwudziesty szósty, otrzymał ją p. Piotr Pikul. W przyszłym roku mija też, w co trudno uwierzyć, pięćdziesiąta już rocznica urodzin Michała. W związku z tymi obiema rocznicami nasz wydział planuje zorganizować w tym roku wystawę mu poświęconą.
Wojciech Słomczyński
